[IMAGE]

Als werkelijk krijgsmachtonderdeel is de Koninklijke Marechaussee nog piepjong. Pas op 25 maart 1998 nam de minister van Defensie het betreffende besluit. Maar onze grensbewakers stammen al uit de tijd van koning Willem I die op 26 oktober 1814 het besluit tekende: 'Er zal worden opgerigt een Korps Marechaussee bestemd om de orde te handhaven, de uitvoering van de wetten te verzekeren en te waken voor de veiligheid der grenzen en groote wegen.'

Oorspronkelijk had er 'gendarmerie' gestaan, maar dat was door de koning hoogstpersoonlijk doorgestreept en vervangen door het woord 'marechaussee'. Naar het waarom kan slechts worden gegist. Beide termen zijn Frans en je zou eerder verwachten dat Willem zich wilde afzetten tegen de zojuist verlopen Franse tijd en een geheel Nederlands begrip zou introduceren als 'grenspolitie' of zoiets.

Van de term Marechaussee was al in die Franse tijd sprake geweest. Het Staatsbewind der Bataafse Republiek had al op 4 februari 1803 besloten 'ter meerdere beveiliging van personen en goederen tegen rooverijen, geweldenarijen en wat dies meer is, door vagebondeerende personen in het Departement Brabant eene Compagnie Marechaussee op te richten.'

Dat plan werd nooit uitgevoerd, maar wel het Staatsbesluit van 1 oktober 1805 waarin sprake was van een Korps Gendarmerie - en misschien verzette de koning zich daarom een kleine tien jadeze terminologie - dat bedoeld was 'ter beteugeling van de smokkelhandel'. Bovendien moest dit korps, als de dienst het toeliet, de reguliere politie 'mainteneren en alle geweld of overlast, welke 's Lands ingezetenen mogten worden toegebracht, te verhinderen.

Het ging in feite om een extra politiemacht met een militair sausje en dat is het korps in feite altijd gebleven. De voornaamste taak van toen is ook de belangrijkste bezigheid van nu: grensbewaking. Grof gezegd: de douane waakt tegen foute spullen, de marechaussee tegen verkeerde mensen. Aan de grenzen, in de zeehavens en (later) op de vliegvelden.

Over de nu bijna twee eeuwen oude historie van het korps is een, de laatste jaren sterk uitgebreide, permanente tentoonstelling te zien in het Marechaussee museum in Buren. Het museum is gevestigd in het prachtige, voormalige Koninklijk Weeshuis dat begin 17de eeuw is gesticht door prinses Maria van Nassau, dochter van Willem de Zwijger en Anna van Egmond, gravin van Buren.

Het museum is allereerst een absolute must voor uniformenfreaks. Niet alleen de zich voortdurend wijzigende tenues van de marechaussee, maar ook die van vooroorlogse politie, veldwachters en aanverwante officiële ordebewakers staan hier tentoon. Maar ook min of meer interessante voorvallen uit de korpshistorie krijgen aandacht.

Daar zijn heel curieuze, vrijwel vergeten dingen bij, zoals de oprichting van een heuse 'Politiepartij' in de Eerste Wereldoorlog. Tweede-Kamerkandidaat was de marechausseemajoor Gerrit Thomson 'om de plaats in te nemen in het parlement die door zijn broeder, de Held van Albanië, zo eervol verlaten is.' (Thomsons broer, die voor de Liberalen in de Kamer had gezeten, was tijdens een 'vredesmissie' op de Balkan gesneuveld door een verdwaalde kogel). Het adagium van de Politiepartij was van alle tijden: 'Bedenk: een goed geschoolde, goed betaalde politie is een algemeen belang, dus ook het uwe.'

In de Tweede Wereldoorlog speelde het korps een gespleten rol. Een aantal Marechaussees kon na de capitulatie uitwijken naar Engeland en werd daar Ondergebracht in de Prinses Irenebrigade. Maar anderen heulden met de vijand en maakten vooral kwalijk naam met de bewaking van kamp Westerbork vanwaar tienduizenden joden naar de gaskamers werden doorgesluisd. Het museum besteedt, misschien begrijpelijk, maar niet helemaal terecht, opvallend weinig aandacht aan deze foute marechaussees.

Een van de aardigste kleinodiën is een briefje dat een koude marechaussee-officier tijdens de oorlog in Londen ontving van een meerdere: 'Naar aanleiding van uw verzoek tot aanschaffing van een verwarmingskachel en voorruitverwarming deel ik U Hoogedelgestrenge mede dat ik hiertoe geen termen aanwezig acht. Op auto's van het Engelsche leger worden verwarmingsinstallaties in het geheel niet monteerd, terwijl dit in Holland alleen geschiedt op auto's bestemd voor hogere onderdelen dan regimenten. Wel kan er op aanvrage een deken ter beschikking worden gesteld.'

Henk Strabbing

Museum der Koninklijke Marechaussee
Weeshuiswal 9
4116 BR Buren



Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".

Gegenereerd op 25-05-2001 door C.P.J. Aerssens