GRENSLANDPAD - LAW11
Traject De Moeren - Klein Horendonk - Wouwse Plantage 25KM

© L.A.W.V.VIA-VIA
Oude Rucphense Weg - Landhuis De Moeren
Vertrekpunt
Afstand
Korte karakteristiek







 Oude Rucphense Weg - Herberg "In den Anker"
Ongeveer 25 km.
Dit traject voert door de grensstreek van West-Brabant. Vanaf Herberg “In den Anker” aan de Oude Rucphense weg wandelen we langs het natuurgebied de Oude Buisse Heide naar het in België gelegen Horendonk. Via het bosgebied Essen Duinen lopen we direct langs de Belgisch-Nederlandse grens, die hier tot in de jaren 60 van de vorige eeuw berucht was als smokkelzone met gevaarlijke wildwesttaferelen en achtervolgingen. Voorbij Nispen volgen we bij Grenspaal 241 nog even de grens om dan langs de Spillebeek, die overgaat in de Zoom, een oude turfvaart, het eindpunt van deze etappe te bereiken: de St. Gertrudiskerk in Wouwse Plantage.

ROUTEBESCHRIJVING

Voor deze wandeletappe vertrekken we bij Herberg “In den Anker” uit 1635, waar we de vorige etappe zijn geëindigd. We lopen noordwaarts en komen direct langs het landhuis van Landgoed De Moeren, rond 1800 gebouwd voor de familie Van der Hoeven. Na goed 350 meter over de Oude Rucphense Weg bereiken we de Ankerbrug, en steken deze over. Vanaf de Ankerbrug volgen we een onverhard pad langs de Bijloop stroomopwaarts. We lopen met een bocht naar rechts en vrijwel onmiddellijk linksaf een breed zandpad op. Na 300 m steken we een beekje over en via een wildrooster komen we op een heideveld, dat op dit vroege tijdstip overdekt is met fijne spinnenwebben, die de vochtige waterdruppels van de dauw nog vasthouden. De route maakt een bocht naar rechts, we houden de heide aan onze rechterhand. Door een beukenlaantje lopend hebben we naar links zicht op de weilanden, waar we verrast worden door enkele reeën, die over de weilanden een goed heenkomen zoeken in het aangrenzende bosgebied. We volgen de bosrand naar links en vervolgens nogmaals links af tussen lage paaltjes door over de Zoeksche Loop de Brugstraat in, een brede zandweg, die door de regenval van de laatste tijd hier en daar wel erg modderig is. We lopen door tot een kruising bij een schuur. Een graspad naar rechts slaan we in en dit pad zo’n kilometer volgen tot een brede zandweg. Op de topografische kaart staat dit gebied vermeld als Eldersche Gronden. We moeten hier een breed koeienpad oversteken. Het is even opletten, omdat de rood-witte routemarkering op dit stuk niet goed is aangeven.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Bospad ten noorden van de Bijloop
Op de brede zandweg, de Buisse Dreef gaat het linksaf en we komen op de Oude Buisse Heide. Het noordelijke deel van het gebied bestaat uit heide met vennen en weide met hakhout. De meeste heide is in het verleden ontgonnen tot landbouwgrond. Daardoor komt het korhoen hier nu niet meer voor. Dieren die je nog wel op de heide kunt aantreffen zijn wulp en levendbarende hagedis. De boomvalk jaagt op de talloze libellen boven de vennen. Gagel omzoomt de vennen samen met andere karakteristieke soorten, zoals snavelbies, zonnedauw en veenmossen. Na 500 m lopen we het bos in. Meer zuidelijk komen we in dennenbossen en loofbossen. Waar de weg een flauwe bocht naar rechts maakt, gaat de route linksaf een smal bospad op. Door de ouderdom van de dikke, grove dennen doet het bos natuurlijk aan, hoewel de bomen voor houtproductie zijn aangeplant. Het natuurgerichte beheer van Natuurmonumenten vergroot de natuurwaarde: loofbomen mogen uitgroeien en dood hout mag blijven liggen. In het bos broeden zangvogels en spechten. Op een kruising rechtsaf. Aan het einde van dit onverharde pad weer rechtsaf. Naar het noorden hebben we hier zicht op een recent herbouwd oud theehuis gelegen op een verhoging met uitzicht op het oostelijk deel van de Oude Buisse Heide.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Oude Buisse Heide
Voor ons ligt de Angorahoeve. Het socialistische echtpaar Roland Holst, maar vooral schrijfster en politica Henriëtte Roland Holst (1869 –1952), brengen tussen 1900 en 1950 op het landgoed de zomer door in het door forse eiken en beuken omgeven bescheiden landhuis De Angorahoeve, een langgevelboerderij uit 1809. De hoeve is een Rijksmonument, dit betekent dat het in originele staat wordt gehouden. De hoeve is opgetrokken in rode baksteen en ingemetseld in de kopse gevels. De ramen hebben kleine roedeverdeling met luiken. Het zadeldak heeft aan de voorzijde betonpannen en aan de achterzijde vlakke mulderpannen. Een gedeelte van de woonboerderij was vroeger gereserveerd als ‘Heerkamer’, een gastkamer. Deze kamer heeft ook dienst gedaan als jachtkamer. Nu nog ontvangt Natuurmonumenten hier haar gasten. In deze ‘Heerkamer’ zijn de originele tegels, de schouw en wandkasten nog aanwezig. De huidige boer houdt op ecologische wijze veertig Blondes d’Aquitaine als vleeskoeien.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Oude Buisse Heide - Theekoepel
Henriëtte Roland Holst ontvangt hier tijdens haar zomerverblijf prominente gasten als Hendrik Berlage, Charley Toorop en Herman Gorter, maar ook andere kunstenaars verblijven er regelmatig en vinden er inspiratie. Een aantal van de gedichten, die Henriëtte Roland Holst over de natuur geschreven heeft, zijn door Natuurmonumenten aangebracht langs "Henriëttes wandeling" in het gebied van de Oude Buisse Heide. Wij komen langs een aantal van hen. In 1919 laat Richard Roland Holst hier zijn atelier bouwen naar een ontwerp van Margaret Kropholler-Staal. Zij ontwerpt ook de voorraadschuur (1942). Natuurmonumenten krijgt in 1945 het landgoed als schenking van de familie Van der Hoeven.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Klein Horendonk - Veldkapelletje
Het zandpad met fietspad gaat over in een klinkerweg westwaarts. Op de kruising bij ANWB P-20691 rechtdoor, de met klinkers verharde Roosendaalse baan op. We komen opnieuw langs een boerderij, de Annahoeve. Na 500 meter en ongeveer 100 meter voor de Roosendaalse baan op een asfaltweg uitkomt, gaan we het eerste graspad linksaf langs een houten slagboom. Aan het einde rechtsaf en na opnieuw een houten slagboom linksaf de verharde Buntweg op. We laten het bos achter ons en gaan na 200 m voor de bocht rechtsaf de onverharde Ellewaardsweg in. Links van ons in het akkerland en weiland stroomt de Ellevaartse Loop. We laten de Mathildelaan rechts liggen en lopen de Ellewaardsweg helemaal uit tot een verharde weg. Rechtdoor lopen met bocht naar rechts. Na 50 meter linksaf een halfverhard pad op. We komen langs enkele boerderijen, waarvan er een de mooie naam draagt: Bievelleke’s Hoeve. Aan de bouwstijl is onmiddellijk te zien dat we op Belgisch grondgebied gekomen zijn en wel in Klein Horendonk. We lopen door tot een splitsing met een veldkapelletje langs de weg. Op deze splitsing rechtsaf. Na 150 meter komen we op een kruising, die we oversteken. We volgen de brede asfaltweg met fietspad door het bosgebied van de Essen Duinen. Deze weg, de Leegtestraat, loopt noordwaarts naar de Belgisch-Nederlandse grens. Na ongeveer 1 kilometer steken we de verharde Hoekse Straat over, de verbindingsweg van Horendonk naar Schijf. De smalle verharde weg blijven we volgen tot het punt waar deze weg een flauwe bocht naar rechts maakt. Hier komen we op een heel markant punt in de route van dit traject.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Horendonk - Originele grenspaal "Klaveren Vrouwke"
Hier staat de “Strontpaal', de legendarische grenspaal tussen België en Nederland bij Horendonk. Deze grenspaal dankt zijn naam aan de douaniers die de grenspaal tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten om er hun behoefte achter te doen. Het is ook de plek waar op 5 met 1916 de smokkelaar Geert Schrauwen, alias “Klaveren Vrouwke”, op 37-jarige leeftijd werd doodgeschoten door een soldaat-commies. Ter herinnering aan de legendarische smokkelaar uit St. Willebrord zijn een kruis en de letters K.V. van "Klaveren Vrouwke" in de ongenummerde vierkante arduinen grenspaal gekerfd. Het is de schuilnaam van die beruchte smokkelaar, die net als de troefkaart in het kaartspel steeds van vermomming veranderde. In 1973 verdween de legendarische paal uit de bossen bij Horendonk. Een andere paal is ter vervanging geplaatst tot onlangs de originele grenspaal weer opdook. Op 6 mei 2006, negentig jaar nadat smokkelaar Geert Schrauwen de dood vond aan de Nederlands-Belgische grens, keert de legendarische en originele grenspaal op zijn oorspronkelijke plaats terug. Ook is ernaast een rood-wit wachthuisje geplaatst, waarin de geschiedenis van “Klaveren Vrouwke” en het regionale smokkelwezen wordt belicht.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Dondersteen - Mariakapel op Grote Horendonk"
Op dit punt gaan we voor de grensstenen en wachthuisje linksaf een zandpad in. Dit grenspad volgen we en na 500 meter nemen we het derde onverharde pad linksaf. Even doorlopen en bij een verharde weg rechtsaf. We lopen langs de Marantvijver, de visvijver van een hengelsportvereniging waar naar hartelust kan worden gevist. Zo komen we bij de Raaiberg en blijven bij enkele huizen de weg met een bocht naar links volgen tot we bij de kapel “Op Grote Horendonk-Moeder Gods” komen. Even tijd voor devotie en wij zijn niet alleen om hier een kaarsje te branden!

Op dit punt gaan we voor de grensstenen en het rood-wit wachthuisje linksaf een zandpad in. Dit grenspad volgen we en na 500 meter nemen we het derde onverharde pad linksaf. Even doorlopen en bij een verharde weg rechtsaf. We lopen langs de Marantvijver, de visvijver van een hengelsportvereniging waar naar hartelust kan worden gevist. Zo komen we bij de Raaiberg en blijven bij enkele huizen de weg met een bocht naar links volgen tot we bij de Mariakapel “Op Grote Horendonk-Moeder Gods” komen. Even tijd voor devotie, wij zijn niet alleen om hier een kaarsje te branden! Langs de Mariakapel rechtsaf met een duidelijke wegmarkering “Dondersteen”. Op de volgende splitsing linksaf een smal weggetje in richting het gehucht Heiblok. Zo komen we bij het kleine café "t Wit Uiltje”, zo’n typische Belgisch uitspanning “in the middle of nowhere”, waar het goed toeven is, de koffie voortreffelijk smaakt en het bier Bourgondische schuimt. Een pauze is hier een noodzaak!

© Rijksmuseum Amsterdam
Gehucht Heiblok - Café "t Wit Uiltje”
Voorbij café "t Wit Uiltje slaan even daarna rechtsaf een onverhard pad in tussen de rododendrons, afgezet met hoge hekwerken en coniferen. Dit pad tot voorbij twee bochten volgen en op een verharde weg linksaf slaan. We zijn voor een paar honderd meter even op Nederlandse bodem. Deze weg, de Grensstraat, volgen we ook na de oversteek met de Het Dreefje, waar de Grensstraat een graspad wordt. Zo komen we bij Grenspaal 239 in het gehucht Steenpaal. Deze naam verwijst naar de oude stenen grenspaal die al in 15e eeuw hier stond op een driesprong van de rechtsgebieden de Baronie van Breda, het Markiezaat van Bergen op Zoom en de Abdij van Tongerloo. De nieuwe Grenspaal 239 staat op dezelfde plek. We gaan rechtsaf en lopen noordwaarts. Op een kruising met de drukke Heijbeeksestraat linksaf richting Nispen. Naar het zuiden hebben we zicht op het beekdal van de Kleine Aa of Wildertse Beek, die meanderend haar weg zoekt in het open landschap. Deze laaglandbeek ontspringt op de grens Wuustwezel-Kalmthout en stroomt via Kalmthout en Essen naar Nederland waar ze Molenbeek heet. De Kleine Aa behoort tot het stroomgebied van de Maas en mondt uit in het Volkerak.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Kleine Aa of Wildertse Beek
Bij stoplichten aan de drukke Antwerpse Weg steken we over en vervolgen de Heijbeeksestraat. Over het fietspad lopen we het dorp Nispen binnen. Op de hoek van de Broekakkerstraat maken we even halt bij de Vredeskapel, gebouwd na de bevrijding ter nagedachtenis aan de 22 inwoners van Nispen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen. Op 26 oktober 1944 is Nispen als onderdeel van Operatie “Thruster” na zware gevechten, waarbij het dorpscentrum verwoest wordt, door de Britse 49th West Riding Infantry Division, de Polar Bear Division, bevrijd. De kapel is gewijd aan 'Maria, Koningin van de Vrede'. In juli 1945 wordt aan het architectenbureau van Jos Cuypers te Roermond opdracht gegeven om die kapel te ontwerpen. Op 26 oktober 1945 wordt de eerste steen gelegd en op 4 mei 1946 wordt de Vredeskapel plechtig ingewijd door pastoor H. Fassaert. De gedenksteen bij de kapel is onthuld op 29 oktober 1994 ter gelegenheid van de 50ste herdenking van die bevrijding van Nispen.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Nispen - Monument 50 jaar Bevrijding Nispen
Zo komen we in het centrum van Nispen. Hier passeren we de kerk van Nispen, die is gebouwd in 1931 naar een ontwerp van architect Jos Cuypers, zoon van de vermaarde Pierre Cuypers. De toren is in 1958 gebouwd als vervanging voor de in 1944 verwoeste toren uit 1618. Nispen is een oude plaats, die in 1157 als kerkdorp wordt vermeld onder de naam Nisipa. Deze naam is waarschijnlijk ontleend aan de betekenis “watertje door een laaggelegen land” of “in het water stekend land”. Er wordt echter ook wel gezegd, dat het ontleend is aan de betekenis: heilzame water of het geneeskrachtige water. Het hele gebied van de heerlijkheid van Nispen behoorde in de middeleeuwen toe aan de abdij van Tongerlo. Het wordt genoemd in een oorkonde die een schenking van diverse goederen van Arnulfus de Brabander aan de abdij van Tongerlo bevestigde. De monniken ontgonnen het gebied, dat overwegend uit veen en moeras bestond. De plaats was in die tijd tevens de zetel van de parochie Nispen, waartoe ook de plaatsen Kalmthout, Essen, Nieuwmoer, Achterbroek en Wildert in het huidige België en Nispen, Roosendaal en Zegge in het huidige Nederland behoorden.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Grensstraat bij Grenspaal 241
Bij ANWB wegwijzer 784/1 gaat de route rechtdoor de Bergsebaan in. Daar waar de weg met een bocht naar rechts gaat, na huisnummer 61, slaan we linksaf, de Nigtestraat. Waar de bebouwde kom verlaten wordt met het verkeersbord Einde 50 km, lopen we rechtdoor en negeren de asfaltweg naar rechts. We passeren een boerderij en vervolgen het asfalt met enkele bochten. Na huisnummer 3a linksaf de Honingbossenweg, een zandweg in. Deze volgt de bosrand en gaat met een bocht naar rechts. We komen weer uit op de Nigtestraat, die we hier rechtdoor uitlopen. Even de kruising met de Hollands Diepstraat oversteken en rechtdoor over de spoorlijn van Roosendaal naar Antwerpen. Voor de Ottermeerhoeve met een bocht mee naar links. We komen uit op een T-splitsing met de Grensstraat bij Grenspaal 241 aan de Belgisch-Nederlandse grens. In zuidoostelijke richting zien we aan de horizon het Belgische Essen liggen met het oude grensspoorwegstation. Hier zijn er nog restanten van de grote oude quarantainestallen die hier ooit stonden, waarin per spoor aangevoerd vee werd ondergebracht en onderzocht voordat het de grens over kon.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Routemarkering GR5 naar Bergen op Zoom
De kaarsrechte Grensstraat is het met recht een grens: aan de ene kant in Nederland keurig aangeharkte landbouwgronden, bij onze zuiderburen het rommelig aandoende landgoed Paardenhoek, een privé-domein met veel waterpartijen en grote verspreid staande bomen. We volgen rechtsaf deze brede zandweg in noordwestelijke richting. Na ruim 1 kilometer, waar de Mariabaan naar rechts gaat, lopen we rechtdoor langs een protserig optrekje met een romantische tuin en waterpartij. Het moet je smaak maar zijn!! Na het passeren van een stenen bruggetje over de Spillebeek volgen we rechtsaf het smal voetpad langs deze beek. Deze Spillebeek, die als Oude Moervaart ter hoogte van De Nol, een moerassig gebied aan de noordkant van de Kalmthoutse heide, ontspringt, gaat na goed één kilometer noordwestwaarts op Nederlands grondgebied over in de Zoom. De naam Spillebeek doet denken aan een grillige loop, dit in tegenstelling tot de Zoom. Vroeger was deze in gebruik als turfvaart, nu zonder water.

© L.A.W.V.VIA-VIA
Wouwse Plantage - droge bedding van de Zoom
We volgen de smalle dijk op het talud met hoogopgaande beplanting en op veel plaatsen aanwezige houtwallen. Zo is Spillebeek en na de wegkruising met de Kuilweg de Zoom een opvallend element in het landschap en vormt deze vaart een ecologische verbindingszone: een lint in het landschap. De waterloop staat in de zomerperiode vaak droog en is dan niets anders dan een diepe greppel. De Zoom wordt keurig in een rechte baan geleid en heeft een diepe insnijding in het landschap, schuine gelijkmatige taluds en aan één kant een jaagpad. De Zoom ligt ingesloten in het landbouwgebied van de ontgonnen Wouwse Heide. We lopen door tot aan de Schouwenbaan, Hier steken we de Zoom over en vervolgen onze weg op de noordelijke oever langs een camping. Na ruim 600 meter bereiken we een brede asfaltweg met fietspad, Plantagebaan. Even naar rechts en we zijn op het eindpunt bij de St. Gertrudiskerk in het hart van Wouwse Plantage.

Aansluitend traject
 Wouwsche Plantage - Landgoed Zoomland - Rattekaai

Deze wandelingen zijn met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Maar ten aanzien van wijzigingen of onvolledigheden in de tekst kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard.

Charles Aerssens

KAARTEN

- TopoKaart 1:25 000, 49E Wouw
- TopoKaart 1:25 000, 49F Roosendaal
- TopoKaart 1:25 000, 49G Huijbergen
- TopoKaart 1:25 000, 50A Etten-Leur

GIDSEN:

- Wandelgids Grenslandpad - LAW11, Wandelen tussen het Zwin en de Maas, ISBN 9071068-62-5, € 18,10



Lange Afstand Wandelvereniging "VIA-VIA".
Gegenereerd op 14-10-2006 door C.P.J. Aerssens